Η ιστορία των νησιών
Αρχαία χρόνια
Μετά την Άλωση
Συνθήκη της Λωζάνης
Η Ίμβρος καταλαμβάνεται από τον Μιλτιάδη του Κυψέλου και γίνεται τμήμα της Αθηναϊκής Πολιτείας, η οποία εγκαθιστά στο νησί ακτήμονες Αθηναίους διανέμοντάς τους με κλήρο τη γη. Έτσι συμπληρώνεται ο εξελληνισμός της που είχε αρχίσει τον 6ο π.Χ. αιώνα. Με θρησκεία το δωδεκάθεο και πολίτευμα όμοιο των Αθηνών, η Ίμβρος, παρά τις διάφορες κατά καιρούς προσωρινές κυριαρχίες Περσών και Μακεδόνων, μένει προσδεδεμένη, ως κληρουχία,στην Αθήνα ως την εποχή του Σεπτιμίου Σεβήρου οπότε εντάσσεται πλήρως στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Την ίδια εποχή η Τένεδος συμμετέχει στη Α΄ Αθηναϊκή Συμμαχία από την οποία αποσκιρτά το 428 π.Χ. για να γνωρίσει αργότερα την καταστροφή από τους Σπαρτιάτες και αργότερα την κυριαρχία Περσών και Μακεδόνων ως που την ίδια εποχή με την Ίμβρο γνωρίζει κι αυτή την Ρωμαϊκή κυριαρχία.
Εάλω η Πόλις κι όσες επαρχίες έμειναν κοντά της ως την τελευταία ώρα βρίσκονται στο έλεος του κατακτητή. Με αυτή την επίγνωση ο Ιμβριώτης ιστορικός της Άλωσης Μιχαήλ Κριτόβουλος, παίρνει πρωτοβουλία και σπεύδει να σώσει την Ίμβρο και τα γύρω νησιά από την σφαγή και τη λεηλασία. Στέλνει στον κατακτητή αντιπροσωπεία με δώρα και επιτυγχάνει την ομαλή μετάβαση των νησιών στον νέο κυρίαρχο, διατηρώντας ανενόχλητους τους πληθυσμούς τους. Η αρχική αυτή συμφωνία και η υπαγωγή της Ίμβρου ως βακούφι του Τεμένους του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς τον 16ο αιώνα, αποτέλεσαν την αιτία ενός σχετικά ομαλού βίου και τη διατήρηση ανόθευτου του πληθυσμού της καθ΄ όλη τη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας. Ο 19ος με τον απόηχο του Διαφωτισμού υπήρξε για τα νησιά ένας αιώνας εξελίξεων και προόδου με την θεμελίωση της εκπαίδευσης και την κοινοτική οργάνωση σε νέα πρότυπα. Η εξέγερση όμως τον Ελλήνων, που οδήγησε το 1830 στην ίδρυση του Ελληνικού κράτους, άφησε έξω από τα όρια του μεγάλο μέρος των ελληνικών χωρών καθώς και τα νησιά.
Η εφορία που δημιούργησε η δεκάχρονη ελληνική κυριαρχία (στη γλώσσα των Ιμβρίων Ελληνική Κατοχή), θα λήξει τραγικά με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης. Με το επιχείρημα της προηγηθείσας στρατιωτικής δράσης των σταθμευόντων στην Ίμβρο Συμμαχικών Δυνάμεων στις επιχειρήσεις της Καλλίπολης, για την ασφάλεια των Στενών των Δαρδανελλίων τα νησιά επιστρέφονται στην Τουρκία με το 14ο άρθρο της Συνθήκης, που προβλέπει διασφάλιση ζωής και περιουσίας των κατοίκων και επιτάσσει αυτοδιοίκηση και αστυνόμευση από τοπικά στοιχεία. Με την αποβίβαση των Τουρκικών δυνάμεων στα νησιά η Τουρκία δείχνει αμέσως την διάθεσή της απέναντι στους όρους της Συνθήκης τους οποίους παραβιάζει και νομοθετικά με το νόμο το 1927. Δεν εφαρμόζεται αυτοδιοίκηση, δεν αστυνομεύεται από τοπικά στοιχεία, δεν επιτρέπεται η διδασκαλία στα ελληνικά, απαγορεύεται η μετάβαση του μητροπολίτη τους στην έδρα του και περιστέλλονται οι θρησκευτικές ελευθερίες. Παρόλ’ αυτά ο μητροπολίτης, ακόμη και από μακριά, καταβάλει προσπάθειες στήριξης της οικονομίας και τη δημιουργία στελεχών για την επάνδρωση της εκκλησίας, της παιδείας και της γεωργίας.
494ΠΧ
1453
1923
Πρόγραμμα Διάλυσης
Η άνοιξη που ξεκίνησε το 1950 με την ένταξη της Ελλάδας και της Τουρκίας στην Ατλαντική Συμμαχία, δεν κράτησε ούτε 15 χρόνια. Η στρατοκρατούμενη από το 1961 εθνικιστική Τουρκία έχει αποφασίσει να τελειώνει με το εντός των συνόρων της ελληνικό στοιχείο. Με πρόφαση την δήθεν υποστήριξη της μειονότητας στους Ελληνοκυπρίους θέτει σε εφαρμογή στα μεν νησιά το Πρόγραμμα Διάλυσης, στη δε Κωνσταντινούπολη τις απελάσεις των ελληνικής υπηκοότητας Ρωμηών. Με το πρόγραμμα διάλυσης απαλλοτριώνεται το 90% της καλλιεργήσιμης γης, απαγορεύεται η μειονοτική παιδεία και με κάθε τρόπο διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, εγκαθίστανται μεγάλες στρατιωτικές μονάδες και ιδρύονται ανοικτές αγροτικές φυλακές με βαρυποινίτες που τρομοκρατούν τους κατοίκους. Χωρίς τα προς το ζην και τον κίνδυνο της απώλειας της γλώσσας τους οι νησιώτες διασκορπίζονται σε δύση και ανατολή. Όπου με το αίσθημα του κυνηγημένου συσπειρώνονται γύρω από τους παροικιακούς συλλόγους τους.
1964
Επαναλειτουργία μειονοτικών σχολείων
Άλλα 25 χρόνια χρειάστηκαν για να μπορέσει το σπάραγμα της Ιμβριώτικης κοινωνίας του τέλους της δεκαετίας του ’80 να γίνει μια διακριτή και αποδεκτή κοινότητα. Η επαναλειτουργία του Δημοτικού Σχολείου το 2013 και του Γυμνασίου-Λυκείου το 2019 με τις άοκνες προσπάθειες του Ιμβριώτη Οικουμενικού Πατριάρχη υπήρξε η ολοκλήρωση μιας συλλογικής προσπάθειας ανάκαμψης του τόπου. Κοντά στα σχολεία, η ανακαίνιση των εκκλησιών και η αναστύλωση μονυδρίων και εξωκκλησιών με την φροντίδα των μητροπολιτών, η επισκευή της πατρικής κατοικίας από τους διαμένοντες στην Ελλάδα Ιμβρίους, η δημιουργία τοπικών συλλόγων αλληλεγγύης και βοήθειας και έργων υποδομής στα χωριά, η είσοδος Ιμβρίων με καταστήματα εστίασης στην τουριστική αγορά, αποτέλεσαν παραμέτρους δημιουργίας ενός νέου προσώπου της κοινότητας.
2013
200
Βυζάντιο
1912
Η απελευθέρωση
Τα νησιά ενταγμένα στην αχανή Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία εξαφανίζονται από την ιστορία. Αν και δεν υπάρχουν επαρκή ιστορικά στοιχεία, φαίνεται πως ο εκχριστιανισμός των νησιών γίνεται περί την εποχή του μεγάλου Κωνσταντίνου. Ξαναβρίσκουμε την Τένεδο στην ιστορία, ως σταθμό μεταφοράς σιτηρών από την Αίγυπτο στη Βασιλεύουσα στα χρόνια τους Ιουστινιανού και τα δύο μαζί το 766 όταν οι Βούλγαροι σε επιδρομή τους εξανδραπόδισαν μεγάλο αριθμό κατοίκων, τους οποίους εξαγοράζοντάς τους επανέφερε 3 χρόνια μετά στον τόπο τους ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Ε΄. Με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204 από τους Φράγκους ξεκινά μια εποχή φραγκικών επιδρομών και λεηλασιών των νησιών από τους, ώσπου με την ανακατάληψη της Βασιλεύουσας από τους Βυζαντινούς ο Μιχαήλ Παλαιολόγος έδωσε τέλος στην κατάσταση αυτή. Ζώντας όλους τους κλυδωνισμούς της φθίνουσας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας θα την συνοδεύσουν ως την ύστατη στιγμή της κατάλυσής της.
Η Ίμβρος με αποκλειστικά ελληνικό πληθυσμός και η Τένεδος με κατά 2/3 το φθινόπωρο 1912, με τους νικηφόρους για την Ελλάδα Βαλκανικούς πολέμους περνούν στην ελληνική κυριαρχία και εντάσσονται στο διοικητικό σύστημα της Ελλάδα ως επαρχίες του νομού Μυτιλήνης. Ακολουθούν οι επιχειρήσεις του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στην Ίμβρο εγκαθίστανται οι συμμαχικές δυνάμεις της Αντάντ με επικράτηση των Αγγλικών δυνάμεων και των αποικιών τους. Οι κάτοικοι των δύο νησιών αισθάνονται απελευθερωμένοι από την μακρόχρονη οθωμανική καταπίεση και ατενίζουν με αισιοδοξία το μέλλον.
1950
Μειονοτική παιδεία
Ο νέος μητροπολίτης Ίμβρου και Τενέδου, που φτάνει στη επαρχία του, βρίσκει στην Ίμβρο μια γενιά νεών ανήσυχων ανθρώπων, που εκφράζονται μέσα από το περιοδικό « Ίμβρος» και που διαθέτουν τα προσόντα να ηγηθούν στις κοινότητες και να προάγουν την παιδεία στα νησιά. Όμως στην πρωτεύουσα Παναγία τα παιδιά δεν διδάσκονται καθόλου ελληνικά, ενώ στα πεντατάξια των χωριών σε περιορισμένη κλίμακα. Με τις προσπάθειες του δεσπότη και τις παραστάσεις των κατοίκων οι βουλευτές Τσανάκκαλε (Δαρδανελλίων) το 1951 περνούν από τη βουλή νόμο εφαρμογής της μειονοτικής εκπαίδευσης στα νησιά. οισχολείο σε νεόδμητο κτήριο στην Παναγία. Στα χωριά μετατρέπονται όλα τα σχολεία σε μειονοτικά εξετάξια. Με την πρωτοβουλία του Μητροπολίτη Μελίτωνα Χατζή χτίζονται νέα διδακτήρια σ’ όλα τα χωριά, ενώ οι απόφοιτοι του γυμνασίου συνεχίζουν τις σπουδές τους στα λύκεια της Πόλης και στη συνέχεια στις ακαδημίες και πανεπιστήμια της Ελλάδας. Έτσι ετοιμάζεται μια νέα γενιά επιστημόνων για το μέλλον των νησιών.
1989
Η επιστροφή
Δεκαετία του ’80, η Τουρκία ύστερα από σειρά πραξικοπημάτων στρέφει το βλέμμα προς τον εκσυγχρονισμό. Με την πεποίθηση πως στα νησιά έχει συντελεστεί το επιδιωχθέν ανοίγεται, έστω και μετά αυστηρό έλεγχο και διατυπώσεις, ο δρόμος προς επίσκεψη. 25 χρόνια μετά οι τολμηρότεροι των εκπατρισμένων αποφασίζουν να επισκεφτούν τον τόπο τους. Ό,τι αντικρίζουν δεν έχει καμμιά σχέση μ’ αυτό που ήξεραν. Οι ελάχιστοι απομείναντες, έστω και φοβισμένοι, συνεχίζουν τη ζωή τους στα πλαίσια του παραδοσιακού τρόπου διαβίωσης. Οι επανακάμπτοντες, μονιμότερα ή εποχιακά γίνονται μια πηγή αισιοδοξίας. Επισκευάζουν τις κατοικίες τους, φροντίζουν τις εκκλησιές και ανακαινίζουν τα βεβηλωμένα εξωκκλήσια, οργανώνουν γιορτές. Οι οργανώσεις του εξωτερικού με επί κεφαλής των μεγάλων παροικιών Αθήνας και Θεσσαλονίκης, συντρέχουν τους ηλικιωμένους, αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για έργα υποδομής και κοινοτικής οργάνωσης.
2024
Η ελληνική κοινότητα
Αυτή είναι περίπου η εικόνα της ελληνικής κοινότητας στην Ίμβρο σήμερα. Μια κοινότητα με διακριτά τα στοιχεία της ταυτότητάς της, που λειτουργεί στο πλαίσιο που ορίζεται από την κυρίαρχο χώρα. Μια κοινότητα αποτελούμενη από παλιννοστήσαντα άτομα, από τα οποία τα μεν γηραιότερα έχουν φυσική μνήμη του παραδοσιακού τρόπου διαβίωσης των νησιωτών, τα δε νεότερα γνωρίζουν μόνο από πληροφορίες και τον τρόπο συμπεριφοράς των μεγαλυτέρων την παραδεδομένη μορφή ζωής. Έτσι τόσο οι γηραιότεροι οι οποίοι εκπατρίστηκαν και έζησαν σε διαφορετικούς τόπους, όσο και οι νεότεροι που στερούνται της εμπειρίας διαβίωσης στο παρελθόν, αναπόφευκτα εμβολιάζουν την κοινότητα με ξένα από την παράδοσή της στοιχεία. Αν προστεθεί και η στροφή προς την τουριστικοποίηση του νησιού, προστίθεται άλλος ένας σοβαρός παράγοντας νόθευσης του παλαιού ήθους ζωής της Ίμβρου. Μπροστά στο κράμα αυτό η κοινότητα έχει την ανάγκη αφ’ ενός μεν να ακολουθήσει την σύγχρονη εξέλιξη και ανάπτυξη, αφ’ ετέρου να μεγεθυνθεί χωρίς να απωλέσει την προέλευση και την ταυτότητά της.
